Wat is subtractieve kleurmenging?

Het is nu het moment om even naar uw kindertijd terug te keren en de puntjes op de i te zetten. Herinnert u zich nog de schildersateliers in de kleuterklas? Toen mengde u blauw en geel om groen te verkrijgen. Wel, u (of eerder, de kleuterjuf) had het helemaal fout. Eigenlijk was het geen blauw, maar cyaan. Blauw wordt verkregen door cyaan en magenta te mengen. Onbewust deed u beroep op de subtractieve kleurmenging.

Om dit fenomeen te begrijpen moeten we een onderscheid maken tussen de additieve kleurmenging en de subtractieve kleurmenging (die ons hier interesseert). De eerste doet beroep op de kleuren die in licht aanwezig zijn (regenboog, licht in een discotheek, of computerscherm), met name rood, groen en blauw. De tweede kleurmenging maakt daarentegen gebruik van pigmenten (verf, kopiemachine of offsetdruk) en van de drie primaire kleuren (cyaan, magenta en geel).

De pigmenten die bij subtractieve kleurmenging worden gebruikt absorberen, volgens de kleur van het pigment (of eerder, volgens zijn fysische en chemische eigenschappen), een deel van de stralen van de lichtbundel (rood-groen-blauw). De pigmenten werken in zekere zin zoals filters. “Subtractief” komt van het Latijnse werkwoord “subtrahere”, dat “aftrekken” betekent: een deel van de lichtbundels wordt “afgetrokken”, weggehaald, van het licht.

Neem geel bijvoorbeeld. Door een geel pigment op een wit voorwerp te plaatsen, wordt de blauwe straal van het licht geabsorbeerd door het gele pigment, dankzij zijn chemische samenstelling. Doordat het gele pigment de rode en groene stralen wél doorlaat, zien onze ogen de kleur geel. We leerden immers hierboven dat bij additieve kleurmenging, de menging van een rode en een groene straal geel zal geven.

De offsetdruk doet beroep op de subtractieve kleurmenging. De basiskleuren CMYK (cyan, magenta, yellow, key) worden over elkaar gezet om een coherent beeld te verkrijgen.

Eigenlijk zijn er maar drie primaire subtractieve kleuren: cyaan, magenta en geel. Door deze, in gelijke hoeveelheid, op elkaar te zetten, zal de som van elke “filter” de absorptie van alle kleuren van het zichtbare lichtspectrum veroorzaken en op die manier zal er geen enkele straal weerkaatst worden. We hebben dan te maken met afwezigheid van kleur, wat op zwart neerkomt. Bij een vierkleurendruk wordt zwart als aanvulling toegevoegd, om een grotere densiteit te verkrijgen dan wanneer slechts de drie primaire kleuren gemengd worden.